Η αρχαία Ελέα

   Στο χωριό Χρυσαυγή Θεσπρωτίας, σώζεται η αρχαία Ακρόπολη της Eλέας. Η ιστορία της είναι τεράστια, και σήμερα, σώζεται το μεγαλύτερο μέρος του πανύψηλου τοίχους όπως και αρκετά ερείπια δημοσίων κτιρίων και ιδιωτικών κατοικιών. Πρόκειται για το σημαντικότερο ορεινό οικισμό στην αρχαία Ελεάτιδα, την περιοχή δηλαδή μεταξύ του ΝεκρομαντείουΠρέβεζας (στο χωριό Μεσοπόταμος) και της Παραμυθιάς, όπου κατοικούσε το φύλο των Ελεατών Θεσπρωτών. Αλλες σημαντικές αρχαίες πόλεις στό Νομό Θεσπρωτίας ήταν και είναι σήμερα επισκέψιμες:
     

Αρχαιολογικός χώρος της Ελέας

• Αρχαία Ελέα Θεσπρωτίας, στη Χρυσαυγή Θεσπρωτίας
• Αρχαία Γίτανα, στο Δρέπανο Θεσπρωτίας
• Αρχαία Ελίνα (Δυμόκαστρο), στο Καραβοστάσι Πέρδικας Θεσπρωτίας
• Αρχαία Φανοτή (Ντόλιανη), στον Παραπόταμο, Δήμος Ηγουμενίτσας

• Ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  Η ακρόπολη της Ελέας ιδρύθηκε περίπου το 350 π.Χ. Υπήρξε πρωτεύουσα της Θεσπρωτίας και έδρα του Κοινού των Θεσπρωτών. Στον 4ον αι. π.Χ. τοποθετείται και η ίδρυση των πρώτων οικισμών μεγέθους μιας πραγματικής πόλης. Γύρω στο 350 π.Χ. χρονολογούνται τα χάλκινα νομίσματα που άρχισαν να εκδίδουν οι Ελεαίοι ή Ελεάτες, το θεσπρωτικό φύλο που με κέντρο την Ελέα κατείχε τις εύφορες κοιλάδες του Αχέροντα και του Κωκυτού μέχρι τοΝεκρομαντείο και τον όρμο της Αμμουδιάς (ο «Ελέας λιμήν» των αρχαίων συγγραφέων και γεωγράφων). Την εποχή της απουσίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην εκστρατεία στην Ασία, η Ελέα ενετάχθη στο Κοινό των Ηπειρωτών(ΑΠΕΙΡΩΤΑΝ). (ΛΒ Εφορεία Εφορεία Αρχαιοτήτων). Η περιοχή κατελήφθη από τους Ρωμαίους το 168 πΧ . Μετά τηΝαυμαχία του Ακτίου, οι κάτοικοι της περιοχής υποχρεώθηκαν να μετοικήσουν στήν Αρχαία Νικόπολη Πρέβεζας.

  Περιγραφή ακρόπολης Ελέας[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  Η αρχαία Ελέα έχει ταυτιστεί από παλιά με τον οχυρωμένο οικισμό στα ανατολικά του χωριού Χρυσαυγή, 5 χιλ. ΝΑ της Παραμυθιάς. Σε ιδιαίτερα καλή κατάσταση έχει διατηρηθεί η οχύρωση της ΒΑ και Α πλευράς του αρχαίου οικισμού, όπου το πάχος της ξεπερνά τα 3,5 μ. ενώ το σωζόμενο μέγιστο ύψος της τα 7 μέτρα. Η κατασκευή του τείχους και της πύλης στις πλευρές αυτές είναι μνημειακή. Στο εσωτερικό διατηρούνται λείψανα ιδιωτικών οικιών, δημοσίων οικοδομημάτων, στοών, αγοράς και θεάτρου. Βρίσκεται σε ανηφορικό και ευρύχωρο επίπεδο, εμβαδού 105 στρεμμάτων, στην κορυφή ενός πρόβουνου του όρους Κορίλα, σε υψόμετρο 460-525 μ. Ο πληθυσμός του εντός των τειχών οικισμού -γιατί την ελληνιστική περίοδο ο οικισμός αναπτύχθηκε και εκτός των τειχών- ανερχόταν σε 3.000 κατοίκους. Ο συνολικός πληθυσμός εντός και εκτός των τοιχών υπολογίζεται σε 10.000 άτομα τουλάχιστον. Η κατασκευή του πολυγωνικού τείχους με «κλειδώματα» και της πύλης στη ΒΑ/Α πλευρά είναι μνημειακή. Το πάχος του ξεπερνά τα 4,5 μ και το ύψος του τα 6 μ ακόμα και σήμερα. Ο οικισμός διασχίζεται από ΒΑ προς ΝΔ από κεντρική οδική αρτηρία που πιθανόν κατέληγε στις δύο κύριες πύλες, την ανατολική και τη νοτιοδυτική. (ΛΒ Εφορεία Εφορεία Αρχαιοτήτων). Εντός των τειχών που διατηρούνται ακόμη, βρίσκονται οι οικίες των ευγενών, το ωδείο και άλλες δημόσιες, εκπαιδευτικές υπηρεσίες. Αριστερά και δεξιά βρισκόταν ορθογώνια οικοδομικά συγκροτήματα. Στα νότια της κεντρικής αρτηρίας ευρύτερος ορθογώνιος χώρος, πλαισιωμένος από την ανασκαφείσα στοά, το θέατρο και κάποια άλλα κτίρια, χρησίμευε ως πολιτική αγορά. Από το θέατρο διατηρούνται στη θέση τους λίγα εδώλια και λείψανα τοίχων της σκηνής. Η μεγάλη διάμετρος του κοίλου ήταν 45-50 μ, το ύψος του 8-9 μ, και η χωρητικότητά του 3-4.000 θεατές.

  Ανασκαφική έρευνα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  Η ανασκαφική έρευνα στην Ελέα, που άρχισε το 1985, και σταμάτησε το 2010 (ΛΒ Εφορεία αρχαιοτήτων), έχει αποκαλύψει στοά, δυτικά του θεάτρου, ημιυπόγειους αποθηκευτικούς χώρους, μικρό ναό, και δημόσιο κτίριο. Η ακρόπολη της Ελέας έχει βασικά τρία επίπεδα δόμησης, το άνω δυτικό, το μέσο και το κάτω ανατολικό. (ΛΒ Εφορεία Εφορεία Αρχαιοτήτων). Η ανασκαφική έρευνα αποκάλυψε σημαντικότατα κινητά ευρήματα. Τα κινητά αυτά ευρήματα εκτίθενται στο Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηγουμενίτσας. Στην περιοχή βρέθηκαν νομίσματα και επιγραφές που χρονολογούνται από τον 4ο π.Χ. αιώνα. Κοντά στην Ελαία, στο χωριό Προκόπι είχαν βρεθεί σε τάφο πρό εικοσαετίας ολόκληρος Οπλισμός Ευγενούς (Βασιλιάς ή Πρίγκηπας) με το μοναδικό ασημένιο κράνος του Πλανήτη, μπρούτζινο Θώρακα με χρυσές πόρπες και ξίφος. Τα ευρήματα αυτά εκτίθοντο στο Αρχαιολογικό Μουσείο Κερκύρας, αλλά από το έτος 2010 μεταφέρθηκαν και εκτίθενται στο υπερσύγχρονο Μουσείο Ηγουμενίτσας. (Χαράλαμπος Γκούβας, 2012)

  Σχόλια - Παρατηρήσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  Η αρχαία ακρόπολη Ελέας έχει ζωή 2500 χρόνια (400 πΧ). Η αξία των κτισμάτων της είναι ανυπολόγιστη, η γεωγραφική της τοποθεσία είναι ένα Πανόραμα, τα κινητά ευρήματα της περιοχής αξίζουν δισεκατομύρια Ευρώ. Όμως, ο αρχαιολογικός χώρος είναι κλειδωμένος, αναπαρκώς αναδειγμένος, εντελώς αναστήλωτος , απροσπέλαστος και άγνωστος στο ευρύ κοινό. Πρέπει να ψάξεις σαν κλέφτης να βρείς το ανοιχτό συρματόπλεγμα. Φύλακες και ξεναγοί δεν υπάρχουν και φυσικά ούτε τουαλέτες ούτε αναψυκτήριο. Η επισκεψιμότητα είναι άγνωστη αλλά υπολογίζεται στα 100 άτομα ετησίως. Αντίθετα η αρκετά μεταχριστιανική ορεινή πόλη του Μάτσου Πίτσου του Περού, που υποτίθεται ότι μοιάζει με τις Ελληνικές ορεινές ακροπόλεις έχει επισκεψιμότητα 400.000 άτομα ετησίως. Αυτά τα στοιχεία πρέπει να προβληματίσουν το Υπουργείο Πολιτισμού, με το ερώτημα αν πρέπει κάποτε οι αρχαίες ακροπόλεις πρέπει να δοθούν υπό όρους αναστήλωσης στον ιδιωτικό τομέα. Η αύξηση της επισκεψιμότητας είναι ο υπέρτατος στόχος. Η Ελλάδα δεν παράγει τίποτε άλλο πλήν Θάλασσας, Ήλιου και Αρχαιολογίας (Χαράλαμπος Γκούβας, 2012)

  Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]



Μία από τις σωζόμενες εισόδους του Κάστρου της Ελέας




•