Λαογραφικό μουσείο Ιωαννίνων "Κώστας Φρόντζος"

ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ "ΚΩΣΤΑΣ ΦΡΟΝΤΖΟΣ".

Η ίδρυση τουΛαογραφικού Μουσείου «Κώστας Φρόντζος» στα Ιωάννινα αποφασίσθηκε κατόπιν πρωτοβουλίας τηςΕταιρείας Ηπειρωτικών μελετών (Ε.Η.Μ) και του Ιδρύματος Μελετών Ιονίου και Αδριατικού Χώρου (Ι.Μ.Ι.Α.Χ) και με αντικειμενικό στόχο τη συγκέντρωση, τη διάσωση και την αξιοποίηση αντικειμένων του Ηπειρωτικού λαϊκού πολιτισμού.

Τα αντικείμενα του μουσείου τα περισσότερα από τα οποία έχουν προσφερθεί από Ηπειρώτες, ενώ τα υπόλοιπα έχουν αγοραστεί- συγκεντρώθηκαν με πρωτοβουλία του εμπνευστή και δημιουργού του Λαογραφικού Μουσείου τον αείμνηστο Κώστα Φρόντζο, ο οποίος διετέλεσε πρόεδρος της Ε.Η.Μ και του Ι.Μ.Ι.Α.Χ από την σύσταση των δύο ιδρυμάτων εώς και το θάνατό του, το 1986. Προς τιμήν λοιπόν της προσφοράς και του έργου του, τα διοικητικά συμβούλια των δύο ιδρυμάτων έδωσαν στο μουσείο την επωνυμία: Λαογραφικό Μουσείο «Κώστας Φρόντζος».

Το Λαογραφικό Μουσείο στεγάζεται σε ιδιόκτητο κτήριο της Ε.Η.Μ στο κέντρο της πόλης των Ιωαννίνων. Αξίζει να σημειωθεί ότι το ακίνητο χρησιμοποιήθηκε στο παρελθόν για τη στέγαση του Διδασκαλείου των Ιωαννίνων (1913-1936), της Ζωσιμαίας Παιδαγωγικής Ακαδημίας του Γυμνασίου Αρρένων και της Τεχνικής Σχολής Εργοδηγών. Το 1976, η Ε.Η.Μ αγόρασε από το Δημόσιο το ακίνητο, το επισκεύασε και τοποθέτησε σε αυτό αντικείμενα λαϊκής τέχνης. Αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες καθώς και ιδιώτες ευεργέτες έχουν ενισχύσει κατά καιρούς την Ε.Η.Μ για τη συγκρότηση του μουσείου.

Η νέα πτέρυγα του Μουσείου περιλαμβάνει γυναικείες και ανδρικές παραδοσιακές στολές από την περιοχή της Ηπείρου (Ιωάννινα, Μέτσοβο, Ζαγόρι, Πωγώνι, Σούλι, Θεσπρωτία κ.λ.π.), καθώς και από τη Βόρειο Ήπειρο. Περιλαμβάνει επίσης έργα ασημουργίας και χρυσοχοΐας.

Στους τρεις ορόφους της παλαιάς οικίας θα στεγαστεί έκθεση υφαντικής, κεντητικής, αγγειοπλαστικής, χαλκοτεχνίας, ξυλογλυπτικής και λιθογλυπτικής, εργαλεία αστικών, γεωργικών και κτηνοτροφικών επαγγελμάτων. Ένας όροφος θα οργανωθεί ως αντιπροσωπευτικός χώρος αστικής οικίας των Ιωαννίνων.

Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι στο ισόγειο της νέας, πλήρως ανακαινισμένης, πτέρυγας του Μουσείου λειτουργεί αίθουσα περιοδικών εκθέσεων, που ως στόχο τους έχουν τη διαρκή ανανέωση και την όσο το δυνατόν πιο ζωντανή παρουσία του Μουσείου στα πολιτιστικά δρώμενα της πόλης μας.

Τα εγκαίνια

Χαρακτηριστικό στοιχείο πολυτέλειας και πλούτου των αστικών ενδυμασιών της Ηπείρου τον 19ον αιώνα, ιδιαίτερα των γυναικείων, είναι το χρυσοκέντημα. Το είδος αυτό της κεντητικής ακολουθούσε δύο τεχνικές: Την τερζήδικη που χρησιμοποιούσε χρυσό στριφτό κορδόνι, το τιρτίρι, και τη συρμακέσικη που κεντιόταν με λεπτότερο ή παχύτερο τέλι. Και στις δύο περιπτώσεις το κέντημα ήταν επίρραπτο, δηλαδή το χρυσό υλικό δε διαπερνούσε την επιφάνεια του υφάσματος, αλλά στερεωνόταν σε αυτήν με κρυφές μεταξωτές βελονιές, τα ράμματα. Την τερζήδικη τεχνική ασκούσαν ειδικοί πλανόδιοι, ως επί το πλείστον, τεχνίτες, οι λεγόμενοι τερζήδες ή καποτάδες που έραβαν και συγχρόνως κεντούσαν τα διάφορα εξαρτήματα της φορεσιάς. Από τα πιο πλούσια χαρακτηριστικά τους έργα ήταν το πιρπιρί, βαρύτιμος γυναικείος επενδυτής των Ιωαννίνων που περνούσε από μητέρα σε κόρη. Χαρακτηριστικός είναι ο ηπειρωτικός λόγος «ένα πιρπιρί τρεις γενιές». Τα συρμακέσικα κεντήματα εκτελούνταν σε μόνιμα εργαστήρια, όπου μπορούσαν να μετέχουν και γυναίκες. Οι αρχές της συρμακέσικης κεντητικής ανάγονται στο Βυζάντιο και σε αυτήν ανήκουν όλα τα λαμπρά εκκλησιαστικά χρυσοκεντήματα της βυζαντινής εποχής. Τα κεντήματα αυτά διακρίνονται για τη λεπτότατη επεξεργασία τους που δίνει στα διακοσμητικά θέματα επίπεδη, σχεδόν ζωγραφική επιφάνεια. Στα κοσμικά ωστόσο έργα της τελευταίας περιόδου της χρυσοκεντητικής (19ος αι.) στην οποία ανήκουν τα συρμακέσικα της Ηπείρου, γίνεται χρήση φουσκωμάτων από νήματα ή χαρτί που προσδίδουν στα θέματα ανάγλυφη όψη. Από το β’ μισό του 19ου αι. εισάγεται στον διάκοσμο της ηπειρωτικής ποδιάς, κυρίως της περιοχής του Μετσόβου και Ζαγοροχωρίων, το κέντημα με πολύχρωμα μετάξια.